Portrety Świętych

Portrety Świętych (Dessins de Saints)

Wykonawcy:

Intemperata w składzie

Helena Bregar – sopran, Matthias Bergmann – viola da gamba, Dorota Zimna – klawesyn, pozytyw

Program:

Louis Couperin (1626-1661) – Prélude en la mineur                                  

Marin Marais (1656-1728) - Pièces de Viole, Livre V: Suite en la mineur  

Prélude en Harpegement                                                                      

Marc-Antoine Charpentier (1643-1704) - Salve Regina des Jesuites            

___________________________________________________________________________

Élisabeth Jacquet de la Guerre (1665-1729) - Pièces de Clavecin, Livre I: Suite en la mineur

Prélude                                                                                                                        

Élisabeth Jacquet de la Guerre (1665-1729) - Cantates françaises sur des sujets tirés de l’Écriture, Livre II: Adam - Premiere Cantate à Voix Seule

1. Le Monde étoit sorti de l’éternelle main (Świat wyszedł z wiecznej ręki)

Air: Dans un lieu formé pour luy plaire (W miejscu stworzonym, aby mu się podobać)

1. Pour prix de tant de biens (Za cenę tylu dóbr)
2. Mais l’Ésprit séducteur va t’ouvrir le cercüeil (Lecz uwodzicielski Duch

           otworzy przed tobą trumnę)

Air: Insensé, ta revolte a fait changer ton sort (Bezmyślny, twój bunt odmienił twój los)

Air: Fuy, sor de ces lieux (Uciekaj, opuść te miejsca)                                                                          

___________________________________________________________________________

Roland Marais (ok.1685-ok.1750) – Pièces de Viole, Livre I: Suite en fa majeur

Prélude, Fantasque                                                                                    

André Campra (1660-1744) - Motets, Livre V: Cinquiéme Motet a voix seule

Air: Nunc dimittis servum tuum Domine (Teraz pozwólcie odejść waszemu słudze, Panie)

Récit.: Quia viderunt oculi mei, Salutare tuum (Bo moje oczy zobaczyły twoją chwałę)

Air: Lumen ad revelationem Gentium (Światło dla objawienia Narodom)                                                    

___________________________________________________________________________

Antoine Forqueray (1672-1745) – La Girouette (Wiatrowskaz)                                                                                                                                                                     

Louis-Nicholas Clérambault (1676-1749) - Motets, Livre I

Motet de Saint Augustine Sacerdos Dei Augustine (Święty Boży Augustyn)                    

Marin Marais (1656-1728) - Pièces de Viole, Livre II: Suite en re mineur               Cloches ou carillon (Dzwony)                                                                  

Louis-Nicholas Clérambault (1676-1749) - Motets, Livre I

Motet de Saint Michele Factum est silentium (Nastała cisza)                            

___________________________________________________________________________

Louis Caix d’Hervelois (1680-1759) - Pièces de Viole, Livre I: Suite en re mineur  

Prélude                     

René de Bousset (1703-1760) - Cantates Spirituelles: Premiere Cantate tirée du Pseaume 83

Récit.: Maison dud Dieu vivant (Dom Boga żywego)

Air: Ô mon Bien supréme (O, moje najwyższe Dobro)

Récit.: Tu vois, Seigneur, ma secrette pensée (Ty widzisz, Panie, moją skrytą myśl)

Air: C’est ton Christ, c’est ton ouvrage (To twój Chrystus, to twoje dzieło)                            

O programie:

            Francuska muzyka religijna okresu baroku to nie tylko wielkie dzieła wokalno-instrumentalne czy wspaniała literatura organowa; to także bogaty repertuar popularnej we Francji muzyki kameralnej, zwłaszcza kantat i motetów. Program Dessins de Saints poświęcony jest właśnie tej literaturze, zawierającej bogactwo typowych dla muzyki francuskiej elementów stylistycznych (m.in. charakterystyczna ornamentacja), ale przede wszystkim posiadającej niezwykłą głębie wyrazu. Muzyka francuska - ekspresyjna, a jednocześnie subtelna i wyrafinowana - nie była bowiem nastawiona na popis, wirtuozerię, lecz na wewnętrzne poruszenie słuchacza.

            Osią programu są utwory będące portretami świętych, a nie brakuje ich we francuskiej literaturze. Szczególnie liczne kompozycje poświęcano Maryi. Przykładem jest przepiękny motet Salve Regina Marc-Antione'a Charpentiera, jednego z najznakomitszych kompozytorów francuskich. Kantata Adam, napisana przez obdarzoną wybitnym talentem Élisabeth Jacquet de la Guerre (jedną z nielicznych kobiet-kompozytorek ówczesnej europy), opowiada o Adamie – pierwszym człowieku. Nie jest on wprawdzie oficjalnie uznany za świętego, lecz zajmuje w kościele katolickim szczególne miejsce. Bibliotheca Sanctorum nazywa go wprost świętym, „ojcem całej ludzkości”. Motet André Campry (z partią solową violi da gamba) oparty jest na słowach modlitwy świętego Symeona z Jerozolimy, któremu Bóg obiecał, że nie umrze dopóki nie zobaczy Jezusa. Kiedy Maryja i Józef przyszli do świątyni ofiarować Jezusa Bogu, Symeon ujrzał ich i rozpoznał w dziecku zbawiciela. Dwa Motety Louis-Nicolasa Clérambault odnoszą się kolejno do św. Augustyna (jednego z największych teologów wczesnochrześcijańskich) oraz do św. Michała Archanioła (będącego symbolem walki z szatanem, czczonego jako obrońcę wiary).

            Kościół zajmował w życiu wielu francuskich kompozytorów muzyki świeckiej szczególne miejsce, np Louis i François Couperin byli nie tylko wybitnymi twórcami muzyki klawesynowej, ale też organistami kościoła St. Gervais w Paryżu oraz Kaplicy Królewskiej w Wersalu (François). Wuj Louisa de Caix d'Hervelois był księdzem w pięknej Saint-Chapelle, a wuj Marin Marais w St. Germain-L'Auxerrios w Paryżu. Te kościoły i ich księża odegrali kluczową rolę w wychowania i edukacji muzycznej obu kompozytorów. Program koncertu uzupełniony jest o specjalnie dobrane francuskie utwory czysto instrumentalne, refleksyjne, głębokie w swoim wyrazie (Préludes), lecz także odnoszące się do symboli związanych z kościołem. Marin Marais mając 10 lat wstąpił do chóru kościoła St. Germain-L'Auxerrios, będącego ówcześnie Kościołem Królewskim. Dzwony tego kościoła odegrały niesławną rolę w masakrze protestantów w dniu św. Bartłomieja (1572). Tych dramatycznych wydarzeń nie słychać w utworze Cloches ou carillon (Dzwony), zdaje się zatem, że Marais odnosi się w tej kompozycji jedynie do samego brzmienia dzwonów koscielnych. W podobny, wręcz dźwiekonaśladowczy sposób, odwzorowuje Antoine Forgueray skrzypiący wiatrowskaz (La Girouette), który często umieszczany był na dachach kościołów.

            Dla podkreślenia wyjatkowego koloru i stylistyki muzyki francuskiej, w niniejszym programie do towarzyszenia głosowi dobrane zostały dwa szczególnie umiłowane przez francuskich twórców instrumenty – viola da gamba i klawesyn. Wykorzystywane były one zarówno jako instrumenty wybitnie solistyczne, lecz również – w muzyce kameralnej – jako jedne z ulubionych instrumentów akompaniujących. Pięknym zwieńczeniem całego programu jest Kantata René de Bousseta, napisana w całości na dwa głosy solowe, sopran i violę da gamba (z towarzyszeniem basso continuo), do francuskiej wersji tekstu Psalmu 83.

Dorota Zimna

Matthias Bergmann

O wykonawcach:

zespół Intemperata

Trzon zespołu stanowią absolwenci AMFN w Bydgoszczy, współzałożyciele stowarzyszenia Akademia Muzyki Dawnej, zrzeszającego muzyków działających na gruncie historycznych praktyk wykonawczych. W skład zespołu wchodzi ponadto wielu instrumentalistów i wokalistów występujących wymiennie w zależności od aktualnie przygotowywanego repertuaru. Poszczególni muzycy są związani z wieloma instytucjami kulturalnymi w całej Polsce, prowadząc bogatą działalność artystyczną i pedagogiczną. Zróżnicowany repertuar zespołu obejmuje zarówno znane dzieła muzyki barokowej, jak i te rzadko wykonywane, które podczas koncertów przyjmowane są z wielkim entuzjazmem. Szczególne miejsce w repertuarze zespołu zajmuje muzyka polska. Efektem tych zainteresowań jest m.in. płyta Gościniec (2018), na której zespół zarejestrował utwory A. Jarzębskiego, M. Mielczewskiego i S.S. Szarzyńskiego.

Helena Bregar – sopran liryczny pochodzenia polsko-słoweńskiego. Absolwentka Wydziału Wokalno-Aktorskiego AMFN w Bydgoszczy w klasie śpiewu Małgorzaty Greli oraz Pôle Supérieur Paris Boulogne-Billancourt w klasie śpiewu barokowego Isabelle Poulenard oraz Elsy Maurus Studia na paryskiej Sorbonie zaowocowały otrzymaniem stopnia Licancjata z muzykologii. Studiowała dyrygenturę chóralną pod kierunkiem Valérie Fayet w Konserwatorium Nantejskim oraz grę na lutni i gitarze renesansowej w konserwatorium w Tours w klasie Miguela Henry oraz Michela Gendre, a także l’art de ménétrier – sztukę akompaniowania do tańców renesansowych u Robina Joly. Jest laureatką i finalistką licznych konkursów, m.in. Międzynarodowego Konkursu Śpiewu Barokowego w Froville oraz Hanseatic Ensemble w Lübeck.

Jej repertuar obejmuje kompozycje z okresów od średniowiecza aż po współczesność, w tym wiele ról scenicznych. Na stałe współpracuje w roli solistki i chórzystki z licznymi zespołami: Flores Myrtae Anny Žakowej (muzyka średniowieczna i współczesna), chórem kameralnym Le Nocturnal (muzyka romantyczna i współczesna), Ensemble Les Métaboles, Compagnie La Tempête, Ensemble Vox Cantoris oraz Les Musiciens de Saint-Julien. Od 2011 roku szkoli warsztat tańca renesansowego oraz barokowego pod kierunkiem Robina Joly oraz Any Yepes.

Jest solistką bydgoskiej Kapeli OldNova, wykonującej folk progresywny. Powierzono jej liczne prawykonania utworów współczesnych wykorzystujących technikę krzyko-śpiewu, m. in.: Etnos; L’Inferno; Hodie scietis qua veniet Domine (zarejestrowany przez wytwórnię płytową DUX) Szymona Godziemby-Trytka. Od 2020 roku prowadzi warsztaty krzyko-śpiewu oraz słowiańskich pieśni tradycyjnych.

Matthias Bergmann – viola da gamba. Studiował grę na violi da gamba we Frankfurcie, Bremie i Bazylei w klasach Heidi Gröger, Hille Perl oraz Paolo Pandolfo, grę na wiolonczeli w Monachium i Lubece w klasach Horatiu Cenariu oraz Troels Svane, oraz we Frankfurcie grę na wiolonczeli barokowej w klasie Kristin von der Goltz.

Obecnie mieszka w Mannheim. Pełni funkcję pierwszego wiolonczelisty w Orchestre des Pfalztheaters Kaiserslautern. Współpracuje z wieloma innymi orkiestrami i zespołami, takimi jak Akademie für Alte Musik Berlin, Konzerthausorchester Berlin, Freiburger Barock Consort, Staatsoper Stuttgart, il Gusto Barocco Stuttgart, Saarländisches Staatstheater, Nationaltheater Mannheim, {oh!} Orkiestra Historyczna. Występował jako solista, kameralista i muzyk orkiestrowy na takich znaczących festiwalach, jak: Bachfest Leipzig, Musikfest Stuttgart, Heinrich Schütz Musikfest, Schwetzinger SWR Festspiele, Händel Festspiele Göttingen. Realizował partię basso continuo w wielu operach oraz oratoriach, m.in. G.F. Händla, H. Purcella, A. Vivaldiego, C. Monteverdiego, J.-P. Rameau.

Brał udział w licznych produkcjach radiowych oraz nagraniach płytowych. Był członkiem komisji kilku konkursów dla młodych muzyków oraz wykładowcą solowych, kameralnych i orkiestrowych kursów mistrzowskich, m.in. Letnich Kursów Metodycznych Muzyki Dawnej w Warszawie. Od 2022 roku prowadzi klasę wiolonczeli barokowej w Akademii Muzycznej im. Feliksa Nowowiejskiego w Bydgoszczy.

Dorota Zimna – klawesyn, pozytyw. Absolwentka AMFN w Bydgoszczy w klasie klawesynu prof. dr hab. Urszuli Bartkiewicz. Od 2005 r. jest wykładowcą w Katedrze Klawesynu, Organów i Muzyki Dawnej macierzystej uczelni. Miała okazję współpracować z wieloma zespołami i orkiestrami, m.in. Akademie für Alte Musik Berlin, Orkiestra Symfoniczna Filharmonii Pomorskiej, Capella Bydgostiensis.

            Brała udział w pracach wydawniczych kilku publikacji nutowych. W 2016 r. ukazała się jej książka Wariantywność Obsady w twórczości instrumentalnej François Couperina, wraz z płytą François Couperin – Compositeur Royal. Z zespołem Intemperata nagrała utwory A. Jarzębskiego, M. Mielczewskiego, S.S. Szarzyńskiego (płyta Gościniec/Alta Via, 2018), była także współwykonawcą albumu Alchemie z francuską muzyką kameralną (nominacja do Fryderyka’22 w kategorii „Album roku – muzyka dawna”). Oprócz muzyki baroku wykonuje też kompozycje współczesne. Brała udział w prawykonaniach utworów kameralnych R. Gorzyckiego, D. Przybylskiego, M. Gumieli i P.A. Komorowskiego, z czego dwa zostały skomponowane dla duetu, który współtworzy z akordeonistą Stanisławem Miłkiem. W 2022 r. ukazała się ich płyta Time Dilation, z premierowymi nagraniami utworów A. Krzanowskiego, P. A. Komorowskiego, M. Gumieli i M. Moca.

Jest wykładowcą oraz członkiem biura organizacyjnego Letnich Kursów Metodycznych Muzyki Dawnej w Warszawie. Od 2018 r. pełni funkcję prezesa Stowarzyszenia Akademia Muzyki Dawnej – organizatora festiwalu Bydgoska Scena Barokowa, którego jest jednym z dyrektorów artystycznych.W 2022 roku za swoją działalność artystyczną w latach 2020-2021 otrzymała Wyróżnienie Marszałka Województwa Kujawsko-Pomorskiego przyznane w kategorii "Kultura".