Serce Mistrza Jana Sebastiana

Jan Sebastian Bach - Uwertura C-dur BWV 1066
Jan Sebastian Bach - kantata Mein Herze schwimmt im Blut, BWV 199

Twórczość Jana Sebastiana Bacha możemy dziś po wiekach odczytywać jako wielką panoramę muzyki europejskiej doby baroku, w której tyglu stapiają się charakterystyczne elementy sztuki francuskiej, włoskiej i co zrozumiałe także wielu nurtów muzyki niemieckiej.

Muzyka instrumentalna

Bach, jak żaden kompozytor przed nim, czerpie z różnych muzycznych tradycji. O ile w sztuce wokalnej podąża on śladem niemieckich i włoskich mistrzów o tyle w muzyce instrumentalnej widoczne są szczególnie francuskie wzorce. Znakomitym przykładem są tu zbiory tańców pisanych zarówno na instrumenty solowe, jak i większe zespoły orkiestrowe. W ten sposób zbudowana jest Uwertura C-dur BWV 1066 napisana około roku 1725 i przeznaczona na zespół smyczkowy oraz dwa oboje i fagot. Dzieło opiera się na tradycyjnej francuskim suicie, gdzie wg porządku uwertura poprzedza kolejno Courante, Gavotte, Forlane, Menuet, Bourre i Passepied. W kompozycji zachwyca żywiołowy dialog instrumentów dętych i smyczkowych w polifonicznym ujęciu, nieomal w formie concerto grosso. Bach w mistrzowski sposób zestawia tu idiom taneczny, z wyrafinowaną sztuką polifonii.

Muzyka sakralna 

Niemniej muzyka instrumentalna stanowiła jedynie część wspomnianej panoramy. Jan Sebastian Bach, gdy wiosną 1723 roku objął obowiązki kantora Szkoły świętego Tomasza i dyrektora muzycznego, mógł wreszcie zrealizować własne ambicje artystyczne, które zdefiniował jako „ostateczny cel uregulowanej muzyki kościelnej”. Dzięki tej wizji kompozytor stworzył 5 roczników kantat wykonywanych w kolejne niedziele i święta w głównych kościołach Lipska. W pierwszym roczniku kantat kompozytor zawarł między innymi wszystkie najważniejsze napisane wcześniej kompozycje tego gatunku. Tą drogą została utrwalona kantata sopranowa Mein Herze schwimmt im Blut (Me serce skąpane we krwi) BWV 199, ośmioczęściowe dzieło napisane do tekstu poety i librecisty Georga Christiana Lehmsa, w którym poeta opisuje pojednanie grzesznika z Bogiem na motywach ewangelicznej przypowieści o faryzeuszu i poborcy podatkowym (Mt. 18.9-14). W muzycznym opracowaniu tekstu Bach przeplata fragmenty recytatywne z kunsztownymi ariami da capo oraz chorałem „Wo soll ich fliehen hin“ wykorzystując przy tym instrumenty solowe (obój, altówkę) na tle zespołu smyczkowego i basso continuo. O wartości kantaty świadczą aż trzy wersje tej kompozycji wykonywane przez Bacha na przestrzeni 20 lat w Weimarze, Köthen oraz Lipsku. Dziś możemy jedynie żałować, że z pięciu pełnych roczników kantat zachowały się do naszych czasów tylko trzy cykle, a brak pozostałych, przeszło stu zaginionych kompozycji Bacha jest jedną z największych strat w historii muzyki europejskiej.